De voordelen van polarisatie
Bram Eidhof, Bureau Common Ground

Door Corona en de lockdown leken we minder bezig met Zwarte Piet dit jaar. Toch is er veel veranderd – steeds meer mensen zijn voor verandering van dit feest. 

Het stemt mij hoopvol dat we zo’n belangrijke traditie ter discussie stellen, en luisteren naar hen die er pijn onder lijden. Ik ben voor verandering. Tegelijkertijd moet ik toegeven dat ik het gesprek met mensen die vóór Zwarte Piet zijn wel eens heb vermeden. Om een vriendschap niet te compliceren, of het kerstdiner gezellig te houden. 

Kunnen we nu de kroeg gesloten is wat extra ruimte voor discussie creëren in onze huiskamers? 

Perspectieven

In de kranten, op tv: het lijkt wel alsof we steeds meer gepolariseerd raken. Maar liefst 8 op de 10 Nederlanders geeft aan dat er spanningen tussen bevolkingsgroepen zijn. 5 op de 10 ervaart dat ook in haar of zijn directe omgeving. 

Polarisatie klinkt voor veel mensen negatief. Maar dat hoeft het niet te zijn. Polarisatie is soms nodig voor maatschappelijke verandering. Dat laat de Zwarte Pietendiscussie zien. Maar ook de vrouwenrechtenbeweging. Of de burgerrechtenbeweging in de VS, tot en met Black Lives Matter. Onze belangrijkste verworvenheden zijn het resultaat van strijd. 

Daarom hebben we iets te verliezen wanneer polarisatie ook tot separatie leidt. Wanneer we gesprekken over polariserende thema’s vermijden. Politiek en samenleven begint immers niet in de Tweede Kamer of op tv, maar in onze huiskamers, buurthuizen en in de kroeg.

Onderzoek laat zien dat we allemaal willen deugen. Met name in de ogen van de belangrijkste sociale groep waartoe we behoren. Daar schuilt ook het gevaar: wanneer we een sterke groepsidentiteit hebben, zijn we sneller geneigd om andere groepen als inferieur te zien. Dat geldt zelfs voor groepen die tolerantie hoog in het vaandel hebben staan, paradoxaal genoeg. Waar we op de inhoud van perspectief verschillen, schrijven we soms mensen af. Dat kan er toe leiden dat we niet eens het gesprek met de ander aan willen gaan.  

Oefening

De vraag is: hoe behouden we de voordelen van polarisatie, zonder dat het tot separatie leidt? Dat is waar wij bij bureau Common Ground onderwijs voor ontwerpen. Experimenteer er eens mee tijdens kerst – met deze tips is de kans groot dat het niet ontspoort:

•    Begin met het bespreken waar jullie het over eens zijn. 
•    Toon oprechte interesse in de standpunten van de ander. Vraag wat volgens hem of haar anderen niet begrijpen in de discussie (en hoe dat komt).
•    Gevoelens van schuld en schaamte leiden tot defensieve of agressieve reacties. Probeer die te vermijden bij je gesprekspartner. Weinig is zo vervelend als een gesprekspartner die zich moreel superieur acht.
•    Durf de heilige huisjes binnen je eigen sociale groep te onderzoeken. Weet je bijvoorbeeld echt genoeg van genetische modificatie van voedsel om ertegen of voor te zijn?


Bram Eidhof is directeur van bureau Common Ground en universitair docent bij de Universiteit voor Humanistiek. Hij onderzoekt, ontwerpt en gaat over tot actie. Met bureau Common Ground maakt hij burgerschapsprogramma’s voor het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs. Om leerlingen hun idealen te laten ontdekken en te laten ervaren hoe je maatschappelijk verschil kan maken.